-پیشگفتار
-آغاز عبادت
-علائم بلوغ
-اجتهاد و تقلید
-استفتائات
-نجاسات
-مطهّرات
-اقسام آب
-آبهای مطلق
-استفتائات
کد مطلب:4 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:932
اجتهاد و تقلید
دین اسلام بر اساس اعتقادات صحیح و حق و دستوراتی برای انجام دادن و ترك كردن چیزهایی در زمینه های گوناگون ، بنا شده است .
در اعتقادات ، تقلید جایز نیست . در اعمال و دستورهای غیر اعتقادی ، امّا ضروری دین ، هم تقلید لازم نیست ، ولی در غیر ضروریات اگر شخص مجتهد باشد، یعنی ، بتواند از روی دلایل شرعی وظیفه خود را تشخیص دهد، باید طبق نظریه خود عمل كند. در غیر این صورت ، عقل برای او دو راه معین كرده است :
الف ) تقلید: یعنی بر طبق فتاوای مجتهدی كه واجد شرائط است ، عمل كند.
ب ) احتیاط: یعنی با توجه به نظر تمامی و یا گروهی از مجتهدان ، آنچه را مطابق احتیاط می بیند، عمل كند.
چرا در مسائل دینی باید تقلید كنیم
انسان هنگامی كه چشم به این جهان می گشاید چیزی نمی داند، ناچار باید از تجارب و از اندوخته های علمی دیگران بهره مند شود، زیرا پیمودن راه پر پیچ و خم زندگی نیاز به علم و دانش است .
اساساً زندگی روی دو پایه محكم استوار است : ((دانستن )) و ((عمل كردن ))
بر مبنای همین اصل نخستین است كه انسان زندگی را آغاز می كند، و سپس با كمك غرایز راه و رسم زندگی را آموخته و درِ كمال و سعادت به روی او باز می شود و آن غریزه ((تقلید)) است كه با منطق صحیح عقل و فطرت همراه است .
بر اساس همین منطق و فطرت است كه ما در زندگی روزمره برای ساختن عمارت به معمار و بنّاء، و در دوختن لباس به خیاط، و هنگام بیماری به طبیب مراجعه می كنیم .
به هر حال عقل و فطرت ما را در هر رشته ای به كارشناس و متخصص آن ارجاع می دهد.
همچنین بر اساس همین منطق است كه در تعلیمات دینی و قوانین الهی مردم به پیروی از فقهایی كه در تشخیص احكام الهی مهارت دارند، رهنمون می شوند، فقهایی كه سالیان طولانی با استعداد سرشار خود در راه علم و دانش قدم برداشته ، و به مقام شامخ اجتهاد رسیده اند و می توانند قوانین الهی را از مدارك اصلی آن استخراج و استنباط كنند در دسترس مردم قرار دهند.
فقهایی كه رهبران و راهنمایان دینی مردم هستند و از طرف پیشوایان الهی اسلام این مقام بزرگ به آنها اعطاء شده است تا افراد را در تمام شئون دینی رهبری كنند.
شرائط مرجع تقلید
مساءله 1 :
مجتهدی كه انسان از او تقلید می كند باید دارای چنین شرایطی باشد:
مرد باشد، عاقل باشد، شیعه دوازده امامی باشد، حلال زاده باشد، آزاد باشد، زنده باشد، عادل باشد، و بنابر اظهر از مجتهدان دیگر اعلم باشد و مجتهد اعلم كسی است كه در استخراج احكام (از منابع آن ) از مجتهدان دیگر استادتر باشد.
راه های شناخت مجتهد اعلم
مساءله 2 :
مجتهد و اعلم را از سه راه می توان شناخت :
الف ) خود انسان یقین كند، مثل اینكه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد
ب ) آن كه دو نفر عالم عادل كه می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، مجتهد بودن یا اعلم بودن كسی را تصدیق كنند، به شرط آن كه دو نفر عالم عادل دیگر، با گفته آنان مخالفت نكنند،
ج ) آن كه عده ای از اهل علم كه می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته آنان اطمینان پیدا می شود، مجتهد بودن یا اعلم بودن كسی را تصدیق كنند. بلكه از هر راهی كه انسان ، اطمینان به اعلم بودن كسی پیدا كند، بنابر اظهر می تواند به همان اكتفا كند.
مساءله 3 :
اگر شناختن اعلم ، مشكل باشد و انسان ، گمان به اعلم بودن كسی دارد، در صورتی كه گمان او به حدّ اطمینان برسد، باید از او تقلید كند، بلكه اگر اطمینان برای او حاصل نشد، ترجیح كسی كه فقط به اعلم بودن او گمان دارد یا احتمال می دهد، بعید نیست .
ولی بهتر این است كه در این صورت ، به قول كسی عمل كند كه موافق احتیاط باشد. و اگر چند نفر در نظر او اعلم از دیگرانند، و با یكدیگر مساوی باشند، باید از یكی از آنان تقلید كند.
راه های بدست آوردن فتوای مجتهد
مساءله 4 :
راه های به دست آوردن فتوای مجتهد، عبارت است از:
الف ) شنیدن از خود مجتهد
ب ) شنیدن از دو نفر عادل كه فتوای مجتهد را نقل كنند
ج ) شنیدن از كسی كه مورد اطمینان ، و راستگو است
د) دیدن در رساله مجتهد در صورتی كه به درستی آن رساله اطمینان داشته باشد،بنابر احوط
مساءله 5 :
اگر مجتهد اعلم در مساءله ای فتوا دهد، كسی كه از او تقلید می كند، نمی تواند در آن مساءله ، به فتوای مجتهد دیگر عمل كند،ولی اگر مجتهد او فتوا ندهد و بفرماید:((احتیاط آن است كه فلان طور عمل شود.)) مثلا بفرماید: ((احتیاط آن است كه در سه مرتبه تسبیحات اربعه (سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر) بگویند)) ، باید مقلد به این احتیاط - كه احتیاط واجب می گویند- عمل كند و سه مرتبه بگوید و یا بنابر احتیاط واجب ، از مجتهدی كه علم او از مجتهد اعلم كمتر و از مجتهدهای دیگر بیشتر و یا مساوی است ، عمل كند، پس اگر او یك مرتبه گفتن را كافی بداند، می تواند یك مرتبه بگوید.
مساءله 6 :
اگر مجتهد اعلم بعد از آن كه در مساءله ای فتوا داده ، احتیاط كند و مثلاً بفرماید: ((ظرف نجس را اگر یك مرتبه در آب كر بشویند، پاك می شود، اگر چه احتیاط آن است كه سه مرتبه بشویند)) مقلّد او نمی تواند در آن مساءله ، به فتوای مجتهد دیگر عمل كند، بلكه باید یا به فتوا عمل كند، یا به احتیاط بعد از فتوا- كه آن را احتیاط مستحب می گویند- عمل كند.
مساءله 7 :
فقها، برای تقلید ابتدایی ، زنده بودن مجتهد را شرط می دانند، امّا اگر مرجع تقلید انسان از دنیا رفت ، در این كه ((آیا می تواند بر تقلید او باقی بماند یا به مجتهد زنده مراجعه كند؟)) مورد اختلاف است . پس اگر كسی در این مساءله ، مجتهد بود، طبق نظر خودش عمل می كند و گر نه طبق نظر مجتهد زنده اعلم عمل می كند.
مساءله 8 :
مسائلی را كه انسان غالباً به آنها احتیاج دارد، واجب است یاد بگیرد
مساءله 9 :
اگر مكلف مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد، در صورتی اعمال او صحیح است كه بفهمد به وظیفه واقعی خود عمل كرده است و یا عمل او با فتوای مجتهدی كه وظیفه اش تقلید از او بوده ، یا با فتوای مجتهدی كه فعلاً باید از او تقلید كند، مطابق باشد و عباداتی را كه قبلاً انجام داده ، با قصد قربت انجام داده باشد.
در اعتقادات ، تقلید جایز نیست . در اعمال و دستورهای غیر اعتقادی ، امّا ضروری دین ، هم تقلید لازم نیست ، ولی در غیر ضروریات اگر شخص مجتهد باشد، یعنی ، بتواند از روی دلایل شرعی وظیفه خود را تشخیص دهد، باید طبق نظریه خود عمل كند. در غیر این صورت ، عقل برای او دو راه معین كرده است :
الف ) تقلید: یعنی بر طبق فتاوای مجتهدی كه واجد شرائط است ، عمل كند.
ب ) احتیاط: یعنی با توجه به نظر تمامی و یا گروهی از مجتهدان ، آنچه را مطابق احتیاط می بیند، عمل كند.
چرا در مسائل دینی باید تقلید كنیم
انسان هنگامی كه چشم به این جهان می گشاید چیزی نمی داند، ناچار باید از تجارب و از اندوخته های علمی دیگران بهره مند شود، زیرا پیمودن راه پر پیچ و خم زندگی نیاز به علم و دانش است .
اساساً زندگی روی دو پایه محكم استوار است : ((دانستن )) و ((عمل كردن ))
بر مبنای همین اصل نخستین است كه انسان زندگی را آغاز می كند، و سپس با كمك غرایز راه و رسم زندگی را آموخته و درِ كمال و سعادت به روی او باز می شود و آن غریزه ((تقلید)) است كه با منطق صحیح عقل و فطرت همراه است .
بر اساس همین منطق و فطرت است كه ما در زندگی روزمره برای ساختن عمارت به معمار و بنّاء، و در دوختن لباس به خیاط، و هنگام بیماری به طبیب مراجعه می كنیم .
به هر حال عقل و فطرت ما را در هر رشته ای به كارشناس و متخصص آن ارجاع می دهد.
همچنین بر اساس همین منطق است كه در تعلیمات دینی و قوانین الهی مردم به پیروی از فقهایی كه در تشخیص احكام الهی مهارت دارند، رهنمون می شوند، فقهایی كه سالیان طولانی با استعداد سرشار خود در راه علم و دانش قدم برداشته ، و به مقام شامخ اجتهاد رسیده اند و می توانند قوانین الهی را از مدارك اصلی آن استخراج و استنباط كنند در دسترس مردم قرار دهند.
فقهایی كه رهبران و راهنمایان دینی مردم هستند و از طرف پیشوایان الهی اسلام این مقام بزرگ به آنها اعطاء شده است تا افراد را در تمام شئون دینی رهبری كنند.
شرائط مرجع تقلید
مساءله 1 :
مجتهدی كه انسان از او تقلید می كند باید دارای چنین شرایطی باشد:
مرد باشد، عاقل باشد، شیعه دوازده امامی باشد، حلال زاده باشد، آزاد باشد، زنده باشد، عادل باشد، و بنابر اظهر از مجتهدان دیگر اعلم باشد و مجتهد اعلم كسی است كه در استخراج احكام (از منابع آن ) از مجتهدان دیگر استادتر باشد.
راه های شناخت مجتهد اعلم
مساءله 2 :
مجتهد و اعلم را از سه راه می توان شناخت :
الف ) خود انسان یقین كند، مثل اینكه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد
ب ) آن كه دو نفر عالم عادل كه می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، مجتهد بودن یا اعلم بودن كسی را تصدیق كنند، به شرط آن كه دو نفر عالم عادل دیگر، با گفته آنان مخالفت نكنند،
ج ) آن كه عده ای از اهل علم كه می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته آنان اطمینان پیدا می شود، مجتهد بودن یا اعلم بودن كسی را تصدیق كنند. بلكه از هر راهی كه انسان ، اطمینان به اعلم بودن كسی پیدا كند، بنابر اظهر می تواند به همان اكتفا كند.
مساءله 3 :
اگر شناختن اعلم ، مشكل باشد و انسان ، گمان به اعلم بودن كسی دارد، در صورتی كه گمان او به حدّ اطمینان برسد، باید از او تقلید كند، بلكه اگر اطمینان برای او حاصل نشد، ترجیح كسی كه فقط به اعلم بودن او گمان دارد یا احتمال می دهد، بعید نیست .
ولی بهتر این است كه در این صورت ، به قول كسی عمل كند كه موافق احتیاط باشد. و اگر چند نفر در نظر او اعلم از دیگرانند، و با یكدیگر مساوی باشند، باید از یكی از آنان تقلید كند.
راه های بدست آوردن فتوای مجتهد
مساءله 4 :
راه های به دست آوردن فتوای مجتهد، عبارت است از:
الف ) شنیدن از خود مجتهد
ب ) شنیدن از دو نفر عادل كه فتوای مجتهد را نقل كنند
ج ) شنیدن از كسی كه مورد اطمینان ، و راستگو است
د) دیدن در رساله مجتهد در صورتی كه به درستی آن رساله اطمینان داشته باشد،بنابر احوط
مساءله 5 :
اگر مجتهد اعلم در مساءله ای فتوا دهد، كسی كه از او تقلید می كند، نمی تواند در آن مساءله ، به فتوای مجتهد دیگر عمل كند،ولی اگر مجتهد او فتوا ندهد و بفرماید:((احتیاط آن است كه فلان طور عمل شود.)) مثلا بفرماید: ((احتیاط آن است كه در سه مرتبه تسبیحات اربعه (سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر) بگویند)) ، باید مقلد به این احتیاط - كه احتیاط واجب می گویند- عمل كند و سه مرتبه بگوید و یا بنابر احتیاط واجب ، از مجتهدی كه علم او از مجتهد اعلم كمتر و از مجتهدهای دیگر بیشتر و یا مساوی است ، عمل كند، پس اگر او یك مرتبه گفتن را كافی بداند، می تواند یك مرتبه بگوید.
مساءله 6 :
اگر مجتهد اعلم بعد از آن كه در مساءله ای فتوا داده ، احتیاط كند و مثلاً بفرماید: ((ظرف نجس را اگر یك مرتبه در آب كر بشویند، پاك می شود، اگر چه احتیاط آن است كه سه مرتبه بشویند)) مقلّد او نمی تواند در آن مساءله ، به فتوای مجتهد دیگر عمل كند، بلكه باید یا به فتوا عمل كند، یا به احتیاط بعد از فتوا- كه آن را احتیاط مستحب می گویند- عمل كند.
مساءله 7 :
فقها، برای تقلید ابتدایی ، زنده بودن مجتهد را شرط می دانند، امّا اگر مرجع تقلید انسان از دنیا رفت ، در این كه ((آیا می تواند بر تقلید او باقی بماند یا به مجتهد زنده مراجعه كند؟)) مورد اختلاف است . پس اگر كسی در این مساءله ، مجتهد بود، طبق نظر خودش عمل می كند و گر نه طبق نظر مجتهد زنده اعلم عمل می كند.
مساءله 8 :
مسائلی را كه انسان غالباً به آنها احتیاج دارد، واجب است یاد بگیرد
مساءله 9 :
اگر مكلف مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد، در صورتی اعمال او صحیح است كه بفهمد به وظیفه واقعی خود عمل كرده است و یا عمل او با فتوای مجتهدی كه وظیفه اش تقلید از او بوده ، یا با فتوای مجتهدی كه فعلاً باید از او تقلید كند، مطابق باشد و عباداتی را كه قبلاً انجام داده ، با قصد قربت انجام داده باشد.